Randomizowane kontrolowane badania kliniczne (RCD) od lat stanowią złoty standard kontroli leków – badania w kontrolowanym środowisku na określonej grupie pacjentów zapewniają minimalny błąd systematyczny, a tym samym bezpieczeństwo leku. Jednak ostatnie wydarzenia, pandemia COVID-19 i skok w dostępności danych pacjenta nasuwają pytanie, czy nie możemy dokładniej odzwierciedlać realnych warunków.
Czym jest RWD?
RWD to zbiór danych pozyskanych poza środowiskiem tradycyjnego badania klinicznego np. z elektronicznej dokumentacji medycznej, rejestru pacjentów lub zbiorów danych ubezpieczeń zdrowotnych. RWE, rzeczywisty dowód kliniczny pochodzący z analizy danych RWD, często zapewnia informacje, których nie można zdobyć w kontrolowanych warunkach. Pomaga on zrozumieć profile pacjenta oraz ryzyko i korzyści płynące z leczenia, często umożliwiając wprowadzenie mniej czasochłonnych i kosztownych schematów.
Wzrost popularności RWD można było zauważyć już w 2019, kiedy FDA (Agencja Żywności i Leków) zatwierdziła pierwsze leczenia bazowane na RWE; IBRANCE® (palbocyklib) w połączeniu z letrozolem działa przeciwnowotworowo w niektórych rodzajach raka piersi u mężczyzn. Użycie RWD, spowodowane niską ilością pacjentów, pokazuje, w jaki sposób może on poszerzyć pola medycyny z ograniczonymi możliwościami badawczymi. Pfizer zebrał dane z EHR i zapisów post marketingowych, rozpoczynając tym samym program badań klinicznych skupiający się na pozyskiwaniu danych rzeczywistych od ponad czterech tysięcy pacjentów dookoła świata.
Co wyróżnia RWD?
RWD jest zazwyczaj wykorzystywane w czwartej, post marketingowej fazie badań klinicznych. Nie jest to jednak jedyny etap, w którym ma coś do zaoferowania. Niektórzy naukowcy uważają RWD za niezbędny element przy określaniu zakresu wykonalności badania w stadium projektowym, szczególnie w przypadku rzadkich chorób cechujących się większym poziomem niepewności. Wybór konkretnej próby badawczej i analiza różnych kryteriów włączenia i wyłączenia mogą okazać się kluczem dla ułatwienia procesu zawężania grupy pacjentów.
Ponadto RWD może bardziej zróżnicować badania kliniczne. RCD często bierze pod uwagę próbę pacjentów, która nie reprezentuje osób z chorobami współistniejącymi. Szerszy zakres informacji zapewniane przez RWD może zasugerować, w jaki sposób lek reaguje w kontakcie z innymi dolegliwościami.
Jednak być może najbardziej znaczącą zaletą polegania na RWD jest oszczędzenie czasu i wprowadzenie mniej kosztownych rozwiązań. W przeciwieństwie do kontrolowanych środowisk, RWD zapewnia wgląd w czas, który pacjent używający leku spędził w szpitalu, i w szanse, że trafi tam znowu. W ten sposób badacze otrzymują informacje nie tylko o bezpieczeństwie i wydajności leku, lecz również o potencjalnych oszczędnościach w ochronie zdrowia.
Gdzie leży „ale”?
Mimo że idea RWD brzmi obiecująco, pojawiają się wątpliwości co do jej wykonania. Wyżej wspomniana heterogeniczność próby, pomimo swoich zalet, zaniża poziom obiektywności badania. Dane pochodzące z różnych źródeł, krajów i systemów zdrowia nie posiadają jednolitego wzoru wprowadzania danych, co samo w sobie mogłoby stanowić źródło ich niepewności. Co więcej, stworzenie bazy danych odpowiedniej do analizy wymaga nieprzerwanej komunikacji pomiędzy interesariuszami posiadającymi dostęp do różnych źródeł informacji.
Progres w integracji RWD
GlobalData donosi, że w przeciągu poprzednich dwóch lat ilość badań wykorzystujących RWE w czwartej fazie pomiarów zwiększyła się czterokrotnie, szczególnie w onkologii i chorobach zakaźnych. RWD było wprowadzane coraz częściej do drugiej i trzeciej fazy badań, lecz ich wyniki, równe około 0.1%, są nieznaczne w porównaniu z RCT.
Warto zwrócić uwagę na presję inkorporacji RWD wynikającą z pandemii – ilość badań RWE rozpoczętych w 2022 stanowi 200% tych zainicjowanych w 2020. Ta liczba wynika też ze wzmożonych inwestycji sponsorów z i spoza branży. Skok w liczbie sponsorów poza branżowych jest szczególnie ciekawy, biorąc pod uwagę, że teraźniejsi liderzy badań RWE dwa lata temu stanowili mniejszość ich sponsorów.
Rozwiązanie długoterminowe
Kluczem do popularyzacji RWD może okazać się technologia; ujednolicone dane źródłowe i większe bazy danych mogą być zebrane przez wearables, sztuczną inteligencję lub aplikacje ochrony zdrowia. Koniec końców, mimo że rzeczywiste dane muszą poczekać, zanim staną się domyślną metodą przeprowadzania prób, ich potencjał w podejmowaniu decyzji regulacyjnych i poprawienia produktywności ochrony zdrowia już pozostawiły ślad w polu badań klinicznych.
Źródła:
- https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/real-world-evidence-supports-effectiveness-first-line
- https://www.pfizer.com/news/articles/moving-beyond-clinical-trials-4-lessons-real-world-data
- https://www.clinicaltrialsarena.com/analysis/real-world-data-charge/
- https://www.clinicalleader.com/doc/how-can-i-use-real-world-data-in-clinical-trials-0001
- https://www.pharmaceutical-technology.com/analysis/real-world-data-improving-outcomes/
